Wiadomości - Kultura, rozrywka
Boże Narodzenie: historia kolędy
Dodał: Marta Data: 2021-12-22 09:19:03 (czytane: 9355)
Gdy już dopełniono wszystkich zwyczajów religijnych, po skończonej wieczerzy wigilijnej, kiedy już obdzielono jadłem zwierzęta, wtedy nadchodził czas odpoczynku i śpiewania kolęd.
W swojskiej tradycji dopuszcza się śpiewanie ich od mszy świętej o północy w święta Bożego Narodzenia (od Pasterki) do Święta Ofiarowania Pańskiego – Matki Boskiej Gromnicznej (które przypada 2 lutego). W liturgii Kościoła katolickiego kolędy śpiewane są do święta Chrztu Pańskiego (które przypada w pierwszą niedzielę po 6 stycznia).
W starożytnym Rzymie pierwszy dzień każdego miesiąca określano łacińskim mianem calendae (kolęda). Nazywano tak również pierwszy dzień rozpoczynający nowy rok, w którym odbywały się huczne i wesołe zabawy.
W Polsce kolędą nazywano niegdyś pieśni noworoczne (jeszcze w średniowieczu w Polsce i na ziemiach Słowian nowy rok rozpoczynano i witano 24 grudnia w przesilenie zimowe) towarzyszące obchodom Godnich Świąt, czyli świąt Bożego Narodzenia. Te najstarsze pieśni noworoczne, zwane kolędami, wcale nie były pieśniami religijnymi. Były to pieśni życzeniowe. Składały się zawsze z trzech części: z życzeń powodzenia, szczęścia i urodzaju, dalej z prośby o jakiś datek i w końcu z podziękowania za ów dar, czyli zapodarze, nazywane również kolędą. Nazwą "kolęda" określano bowiem niegdyś wszystkie dary noworoczne. Z czasem termin ten związany został z obchodami religijnymi Bożego Narodzenia, a przede wszystkim z pieśniami kościelnymi o narodzeniu Jezusa.
Pieśni zwane w Polsce kolędami wywodzą się z hymnów łacińskich komponowanych we Włoszech w wiekach średnich i rozpowszechnionych w całej Europie przez zakony franciszkańskie (podobnie jak kult dzieciątka Jezus i misteria kościelne o narodzeniu Chrystusa).
Od współczesnych kolęd (wykorzystywanych w nabożeństwach religijnych) oddzielić trzeba utwory o tematyce związanej nie z narodzeniem Jezusa, ale z czasem związanym ze świętami Bożego Narodzenia, jak na przykład polską piosenkę Jest taki dzień, niemiecką O Tannenbaum, czy angielskie Jingle Bells i White Christmas.
Najsłynniejszą kolędą jest Cicha noc, którą przetłumaczono na ponad 300 języków i dialektów. Powstała w 1818 roku. Jej autorami byli wikary z kościoła w Oberndorf bei Salzburg w Alpach, ks. Józef Mohr, i jego organista Franz Xaver Gruber.
Według tradycji chrześcijańskiej świety Franciszek z Asyżu był autorem pierwszej kolędy zaśpiewanej w zorganizowanej przez niego szopce w 1223 roku.
Najstarsza zapisana w języku polskim kolęda to Zdrów bądź, królu anielski z 1424 r. Inne kolędy zostały przełożone z kancjałów łacińskich i czeskich i pochodzą z XV i XVI wieku. Teksty do nich pisali między innymi wielki kaznodzieja polski Piotr Skarga (autor kolędy W żłobie leży), Jan Andrzej Morsztyn i Wespazjan Kochowski.
Z XVIII wieku pochodzą znane powszechnie i śpiewane kolędy Gdy śliczna panna, Ach, ubogi żłobie i Tryumfy króla niebieskiego. W XIX wieku Franciszek Karpiński napisał tekst do uroczystej kolędy Bóg się rodzi. W XX wieku powstało wiele pięknych kolęd, między innymi Mizerna cicha, stajenka licha pióra Teofila Lenartowicza. Ks. Marcin Mioduszewski był autorem pierwszego śpiewnika kolęd, wprowadzając podział na pieśni o Bożym Narodzeniu (do śpiewania w kościołach) i pastorałki i kolędy (do śpiewania w domu).
W biblijną opowieść o Bożym Narodzeniu w kolędach polskich już w XVII wieku wplatane były wątki ludowe z elementami folkloru, na przykład o wędrówce do Betlejem pasterzy polskich z darami, śpiewem, muzyką i pokłonem dla Jezuska. Te wesołe, skoczne, pełne humoru kolędy to pastorałki śpiewane przez przychodzących do domów kolędników.
dr Alicja Trukszyn
Dział Dziedzictwa Kulturowego
Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach
Źródło: PIK
Tagi: Święta Bożego Narodzenia kolędy i pastorałki Boże Narodzenie
Komentarze (0)
Uwaga: Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. Za wypowiedzi naruszające prawo lub chronione prawem dobra osób trzecich grozi odpowiedzialność karna lub cywilna. IP Twojego komputera: 54.196.248.93